توسعه پارادایمیک 4

اما پارادایم پنجم که اساساً در ایران کمترمورد توجه قرار گرفته است رویکردی است که نسبت به بنیان­ های توسعه­ ی غربی پرسش­گری می­کند. رویکردهای مختلفی در این موج ظاهر شدند که رویکردی از آن­ها متأثر از پست­ مدرنیسم هستند که به عنوان پساتوسعه مطرح شده ­اند. این جریان، «گذار از توسعه» را در سرلوحه خود قرار داده ­است. موج اخیر در پاسخ به ناکارآمدی­ های ناشی از کاربست طیف متنوعی از تئوری­های توسعه در اقصی نقاط جهان عقب­ افتاده ظهور کرد. البته وقایع اتفاقیه اروپا و امریکا در نیمه دوم قرن بیستم در رویش این موج عظیم بی­ تاثیر نبوده­ است. در این دوره روشنفکران و دانشجویان که دو محور عمده تغییرات اجتماعی در جوامع مدرن هستند، سرخورده از دنیای نویِ مابعد جنگ، سر به سوی رهایی از قیدوبندهای مدرن و غیرمدرن گذاردند. دقیقا در همین دوره است که فوکو به­ مثابه میراث­ داری خَلَف برای سلسله­ ی بدبینان از مارکس گرفته تا هایدگر دنیای پست مدرن را رونمایی می­کند. فوکو روشنفکران را از وجود ساختارهای مرموزی که در تلائم با قدرت، مفاهیمی مثل توسعه را می­ آفرینند و سپس درصدد بسیج امکانات برای فهم و حل آن برمی­ آیند آگاه کرد. جالب توجه است که این جریان با توسل به دیرینه ­شناسی و تبارشناسی فوکویی روی مفاهیم تمرکز کرده و اصطلاحا از آن­ها رازگشایی می­نمایند. رویکرد دیگری از این جریان با عنوان اخلاق توسعه مطرح شده اند که برای اولین بار توسعه را از منظری اخلاقی مورد بررسی قرار ­داده­ اند.