معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی ١

چالش‌های تحقق هویت ایرانی- اسلامی در شهر و معماری معاصر

تحقق معماری ایرانی اسلامی مبتنی بر اندیشه ایرانی- اسلامی و ویژگی های فرهنگی و طبیعی سرزمین ایران، امری است که مستلزم فراهم شدن شرایط زمینه ای متعدد در وجوه گوناگون فرهنگی اجتماعی اقتصادی و ... بوده و به واسطه اساس فرهنگی شهر و معماری، فراهم نمودن زمینه تحقق آن در طولانی مدت میسر است. در حال حاضر عوامل زمینه ای مؤثر در ظهور و بروز معماری ایرانی – اسلامی به شیوه های گوناگون دچار آسیب بوده و امکان تحقق معماری و شهر هویت‌مند را با چالش مواجه میسازد. بخشی از چالش‌ها در حوزه های گوناگون عبارتند از :

1-    قرار گرفتن در شرایط سیطره کمیت بر کیفیت :

لزوم پاسخگویی سریع به نیاز های فزاینده جمعیت شهری در زمینه مسکن، حمل و نقل و ... که به ویژه از دهه چهل با هجوم مهاجران از روستا‌ها و شهر های کوچک به شهرهای بزرگ صورت گرفت، سبب شکل گیری و تحکیم نگرش کمّی به مسایل شهری و به تبع آن غفلت از کیفیت محیط شهری متناسب با هویت فرهنگی و طبیعی و تاریخی شده است. این موضوع به ویژه در امر تأمین مسکن، آنگاه که به موضوعی در حوزه اقتصاد تقلیل یافته و از حوزه معماری و شهرسازی منفک می‌گردد، امری قابل توجه است. در شرایط موجود نیز همچنان لزوم تامین نیاز های اولیه برای جمعیت فزاینده شهرها، (به ویژه شهرهای بزرگ) در نتیجه فقدان طرح های جامعی برای سرزمین که به گونه ای متعادل و متناسب، با توجه به مزیت‌ها و امکانات هر کدام از شهرها در پهنه سرزمین امکان رشد و توسعه همه جانبه آنها را فراهم آورد، سبب اولویت یافتن برنامه ریزی های کمی برای تأمین حداقل های لازم در زندگی شهری می­شود.

در چنین شرایطی سخن از معماری و شهر هویت‌مند، با محوریت کیفیت انسانی محیط زندگی، معمولاً جایگاه متناسب و در خور را نیافته و امری غیر ضروری تلقی می­گردد. این موضوع در اندیشه و عمل سطوح مختلف جامعه از دست اندرکاران تهیه طرح­های شهری تا عموم مردم به شکل های گوناگون و در عرصه های مختلف، عینیت یافته و کیفیت و حتی احساس نیاز به وجود آن را تحت الشعاع قرار داده و یا آن را معطوف به اموری می‌نماید که متضمن تحقق کیفیات حقیقی نیستند.

ادامه دارد ....