انواع کنش از منظر وبر

✅انواع کنش ازنظر ماکس وبر

در وهله اول باید گفت کنش به معنی رفتار است،ورفتار نیز حرکت است حرکت درزمان ،درمکان و....رفتار دارای دوجنبه است :

1- رفتار بازتابی: دراین نوع رفتار ابتدا محرک ایجاد می شود وما بدون ادراک پاسخ می- دهیم (محرک – پاسخ – ادراک)

2- رفتار غیر بازتابی:دراین نوع رفتاراول محرک ایجاد شده بعد ازآن ادراک انجام شده ودرنهایت پاسخ میدهیم .دررفتار ازنوع غیر بازتابی بین محرک وپاسخ واسطه ای به نام ادراک وجود دارد (محرک –ادراک –پاسخ)

مثال: رفتار همه انسان ها دربرابر انتقاد از خودشان متفاوت است بعضی آن را پذیرفته درصدداصلاح خود برمی آیند وعده ای نیز اجازه انتقاد نمی دهند وبرخی هم عکس العمل خشونت آمیز نشان می دهند در حالی که عکس العمل همه افراد در مقابل نورشدید خورشید بستن چشم ها می باشد که این مورد تفاوت رفتار بازتابی از غیر بازتابی را نشان می دهد .

پس در واقع کنش رفتار معنا دار می باشد . از نظر ماکس وبر کنش اجتماعی بدین صورت دسته بندی می گردد:

الف – کنش عقلانی که فاعل کنش به دنبال سود ومنفعت بوده وآگاه به اثر فعل خودش است .

ب- کنش غیر عقلانی فاعل آگاه به اثر فعل خود نبوده وبه دنبال فایده نمی باشد

انواع کنش عقلانی :

1-کنش عقلانی معطوف به هدف: میتوان به کنش یک کشاورز که با کاشت ، داشت وبرداشت محصول به دنبال سود ومنفعت که همان کسب در آمد وامرارمعاش می باشد اشاره کرد این نوع عمل ویژگی برون ذاتی دارد هدف آن روشن وقابل رویت است وعینی و خارجی می باشد. بااین همه وبر مانند پارتو آشکارا نمی گوید که کنشی که فاعل آن به دلیل نادرستی شناخت هایش وسایلی نامتناسب را به کار می گیرد کنش غیر عقلانیاست.به عبارت دیگر عقلانی بودن نسبت به هدف بیشتر به تبع شناخت های فاعل کنش تعریف شده تا به تبع شناخت های ناظر کنش.

2-کنش عقلانی معطوف با ارزش :که نتیجه آن عمل یک نتیجه درون ذاتی وارزشی است مانند شهیدمحمد حسین فهمیده که درپیکار بادشمن خودرا زیرتانک دشمن انداخته وبه شهادت رسید عقلانی بودن این کنش از آن جهت نیست که می خواهد به هدفی معین و خارجی برسدازآن جهت است که تسلیم شدن دربرابر دشمن واجازه ی پیشروی درخاک وطن را نه تنها افتخار آمیز نمی داند بلکه خیانت به وطن می پندارد. بنابراین فاعل کنش با پذیرش خطرها به نحوی عقلانی رفتار می کند نه برای آنکه به نتیجه ای برون ذاتی برسد بلکه برای آنکه به تصوری که خود وی از افتخار دارد وفادار بماند.

3- کنش عاطفی:کنشی که بطور بی واسطه ناشی از حال وجدانی ودرونی یا خلق فاعل است در نزد وبر کنش انفعالی یا عاطفی نامیده می شود.مانند راننده ای که بعداز برخورد اتومبیلش با خودروی دیگر تسلط خویش را براعصاب خود ازدست داده واقدام به کتک کاری با راننده ی دیگر می کند. مبنای تعریف کنش هدف یا سیستمی از ارزشها نیست بلکه در تمامی این موارد هدف یا سیستمی از ارزشها مبنای تعریف کنش نیست بلکه کنش در واقع عبارت از واکنشی عاطفی است که فاعل کنش در اوضاع واحوالی معین نشان می- دهد .

4-کنش سنتی : بالاخره کنش سنتی کنشی است که از عادت ها ، عرف یا باورهایی که طبیعت ثانوی فاعل را تشکیل می دهند ناشی می شود . فاعل کنش برای عمل سنتی خویش نیازی به تصور یک هدف ،درک ارزش ،یا احساس یک عاطفه ندارد بلکه فقط به انگیزه بازتابهایی که بر اثر ممارستهای طولانی در او ریشه دوانیده اند عمل می کند.به عنوان مثال اگر فردی باتوجه به این تعریف ازکنش سنتی اقدام به نماز خواندن نماید کنش او ازنوع سنتی است حال اگر همین شخص برای نماز خواندن خود هدف مشخصی از جمله ،رضایت خدا وتقرب به او فرار از آتش دوزخ ورسیدن به بهشت را متصورباشد کنش او کنش عقلانی معطوف به ارزش تلقی خواهد شد