اولویت بندی اقدامات مورد نیاز جهت رفع موانع اجرایی و بهبود عملکرد گردشگری پایدار(قسمت نخست)
١. شناسایی بازارهای بالقوه و انتخاب گروه خاص گردشگران: بازارهای گردشگری، متناسب با رفتارها و تجربه های گردشگران متنوع است. گردشگران و مسافران که به کشورهای دیگر سفر می‌کنند، هریک دارای اهداف گوناگون هستند. بازار گردشگری ایران عمدتاً منطقه ای است که مبدأ آن، اکثریت گردشگران خارجی کشورهای همسایه یا عضو کشورهای اسلامی است. بررسی ها نشان میدهد که بازار گردشگری خارجی ایران از چندین قسمت یا زیربخش مشخص تشکیل می‌شود که مهم‌ترین زیربخش آن، بازار تجار و اهل کسب و کار است که سهم آنها از کل بازار در حدود 35 درصد است. سهم مربوط به بازار برگزاری گردهمایی، کنفرانس، نمایشگاه و همچنین بازار گذران تعطیلات تابستان و زمستان کم و در حدود 6 درصد است. بازارهای زیارتی و بازار بازدید از اقوام و دوستان حدود 28 درصد و گردشگران راه دور به قصد دیدار از مناظر و اماکن تاریخی و فرهنگی از اروپا، آمریکا و شرق آسیا در حدود 15 درصد برآورد می‌شوند (برنامه ملی گردشگری، 1381). با توجه به این نکته که سلایق و علایق گردشگران در جهان امروزی همواره در حال تغییر است، انجام تحقیقات مداوم از بخش های مختلف بازار و آگاهی در مورد خواسته ها و نیازهای گردشگران و سپس برنامه ریزی لازم جهت ارضای نیازهای گردشگران در چارچوب امکانات و شرایط موجود به‌عنوان اولویت اول پیشنهاد می‌شود. تشخیص انگیزه های گردشگران و طراحی صحیح و مؤثر برنامه های گردشگری و همچنین انجام فعالیت های تشویقی و ترغیبی مناسب برای هریک از بخش های با توجه به فرهنگ و ویژگی های محیطی، جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات و کارایی بالاتر را به همراه خواهد داشت.
2. توسعه زیرساختها: ظرفیت و کارایی پایین صنایع و بنگاه های اقتصادی کشورمان از جمله شبکه حمل‌ونقل شهری، زمینی، دریایی و راه آهن، تأسیسات اقامتی و پذیرایی و مشکلات ناشی از تأخیر پروازها، ذخیره آنلاین هتل و بلیت هواپیما، نبود امکانات مناسب در مبادی ورودی شهرها، کمبود تجهیزات ارتباطی، تجهیزات پزشکی و درمانی، واحدهای استراحت گاهی بین‌راهی، هتل ها، رستوران ها، تسهیلات ورزشی و تفریحی و... از جمله موانع و مشکلات بزرگ در راه رشد و توسعه گردشگری به شمار میروند. تشویق بخش خصوصی به‌منظور سرمایه گذاری، ایجاد زمینه های لازم جهت ورود سرمایه های خارجی، اخذ وام از سازمان های جهانی جهت تکمیل پروژه های موجود، انجام مطالعات و تحقیقات توجیهی فنی و اقتصادی جهت احداث امکاناتی چون زیرساخت های آب، برق، مخابرات، پایانه های حمل‌ونقل مسافرتی، جاده ها، تسهیلات اقامتی، پزشکی، تفریحی و ورزشی، ساخت و مرمت شهرک های تاریخی و باستانی و... از جمله راهکارهای پیشنهادی جهت توسعه زیرساخت ها هستند.
3. انجام تبلیغات درون و برون‌مرزی: در دنیای امروزی به فعالیت های تبلیغاتی باید به‌گونه‌ای بنگریم که تبلیغات هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه گذاری بنیادی برای پیشبرد اهداف سازمانی و ملی است و اگر به خوبی تهیه و اجرا شود، دستاوردهای ارزشمندی را به همراه خواهد داشت و در غیر اینصورت باعث عقب ماندن از رقابت ها و سبقت های بازاریابی گردشگری بین المللی خواهد شد. هدف از تبلیغ، تأثیر و تغییر در نگرش، بینش، دانش و رفتار مخاطبان است که دستیابی به آن، نیازمند نواندیشی، نوآفرینی و مهارت‌های حرف های است. بنابراین اولین گام در تهیه یک برنامه تبلیغاتی، مشخص کردن اهداف است. در تنظیم برنامه تبلیغاتی باید اهداف را برمبنای تصمیمات قبلی درباره بازار هدف، موضوع بازار و عناصر بازاریابی مشخص کرد. عامل اصلی موفقیت در فعالیت های تبلیغاتی، محتوای پیام و گیرایی آن است. پیام باید اطلاعات مورد نیاز را به خوبی منتقل کرده و افراد را تشویق به سفر کند. میزان تأثیرگذاری پیام ها باید قبل از اینکه سرمایه گذاری های هنگفتی در این زمینه به عمل آید، مورد آزمایش قرار گیرد. نکته حائز اهمیت این است که اطلاعات به‌طور صحیح و دقیق ارائه شوند. اطلاعات نادرست و اغراق آمیز یا گمراه‌کننده موجب نارضایتی گردشگران شده و حتی ممکن است مشکلات حقوقی ایجاد کند. استفاده از مفاهیمی چون «سفرهای افسانه ای»، «سفر به سرزمین جادویی و اسرارآمیز»، «دیدار از میراث فرهنگی و مذهبی چند هزارساله ایران»، «سفر به سرزمین اساطیر تاریخی» و «سفر به سرزمین طبیعت های گوناگون» و همچنین تهیه آرم و شعار تبلیغاتی ویژه گردشگری پیشنهاد می‌شود. حضور در نمایشگاه های تخصصی و حرف های و ارائه اطلاعات در قالب بروشور، نقشه های گردشگری، لوح های فشرده حاوی اطلاعات گردشگری شهرهای مختلف ایران و... به زبان های زنده دنیا به علاقه مندان ارائه شود. ایجاد مراکز اطلاع رسانی اینترنتی فعال و به روز و استفاده از مقالات تبلیغاتی در روزنامه ها و مجلات و همچنین راه اندازی شبکه تلویزیونی ویژه جاذبه های گردشگری ایران و تبلیغات در شبکه های جهانی توصیه می‌شود.
4. اطلاع رسانی در جهت تغییر نگرش گردشگران خارجی: صنعت گردشگری به شدت تحت تأثیر سیاست کشورها قرار دارد. از این رو فعالیت بخش دیپلماتیک کشور در این صنعت علاوه بر مزایای سیاسی، به گستردگی فعالیت های بازاریابی، تبلیغات و در نهایت، توسعه صنعت گردشگری کشور منجر خواهد شد. فعال‌سازی نمایندگی های سیاسی خارج از کشور در انجام تبلیغات گردشگری، ایجاد ارتباطات در این خصوص و ایجاد زمینه های لازم برای انعقاد قرارداد و مقابله با تبلیغات منفی گسترده، دعوت از خبرنگاران، روزنامه نگاران، عکاسان، نمایندگان رادیو و تلویزیون، مدیر آژانس های کارگزاری، تورگردان ها، آژانس های تبلیغاتی معروف گردشگری به کشور جهت آشنایی با تسهیلات و امکانات بالقوه صنعت گردشگری و استفاده از پوشش تبلیغاتی مربوط به رسانه های گروهی در سطح جهان از جمله اقدامات پیشنهادی در این بخش است. مخاطرات عمده در این زمینه تبلیغات وسیع در رسانه های گروهی غرب علیه ثبات و وضعیت داخلی ایران است. سازمان متولی امور گردشگری با همکاری سایر نهادها، باید با انجام فعالیت های تشویقی و ترغیبی، تبلیغات مناسبی را در جهت خنثی‌سازی اثرات منفی رسانه های گروهی غربی و همچنین توسعه زیرساخت ها و روساخت ها زمینه لازم را برای توسعه گردشگری و پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی فراهم آورد. در بازارهای عمده مبدأ گردشگران، باید چنان تصویری از ایران به عنوان یک مقصد گردشگری ارائه شود که با دارا بودن طیف وسیعی از منابع گردشگری طبیعی و فرهنگی، قادر باشد گونههای مختلفی از گردشگران را به خود جلب کند. علاوه بر این برای فعالیت های گردشگری باید محیطی فراهم شود که پذیرای آرامش بخش و عاری از هرگونه خطر و تهدید نسبت به امنیت گردشگران باشد.
5. تسهیل صدور ویزا و اجازه اقامت: در صورتی که حذف ویزا از لحاظ سیاسی برای تمامی بازارها امکان پذیر نباشد، با کاهش تشریفات مربوط و ایجاد فرایند عملی و دور از بروکراسی برای صدور ویزا و همچنین اجازه اقامت گردشگران در سایر شهرستان های کشور، افزایش کارایی مأموران گذرنامه در مرزها، تسهیل ورود و خروج ایرانیان مقیم خارج از کشور و تشویق و ترغیب آنها برای مسافرت به ایران و همچنین حذف ویزا جهت اقامت کوتاه مدت در ایران از جمله اقدامات لازم در این زمینه محسوب می‌شود. صدور ویزا و اجازه اقامت بلندمدت و ارائه تسهیلات ویژه جهت گروه های خاص گردشگران، از جمله سالمندان، بیماران، دانشجویان و محققان جهت درخواست و صدور ویزا به‌صورت الکترونیکی و همچنین امضای قرارداد همکاری و تبادل گردشگر با تسهیلات ویژه با کشورهای اسلامی، از جمله اقدامات مؤثر دیگر در این زمینه محسوب می‌شود.
6. توسعه و بهبود خدمات در مراکز اقامتی: امروزه صنعت مهمانداری که گاه آن را اقامتگاه یا صنعت هتلداری مینامند، شامل مجموعه تشکیلات و تسهیلاتی می‌شود که یکی از بخشهای بسیار پویای صنعت گردشگری محسوب می‌شود. مراکز اقامتی شامل مجموعهای از تشکیلات خوابگاهی است که امکان دارد به‌صورت استراحتگاه های بسیار مجلل باشد و یا حتی تنها محدود به یک تخت معمولی و صبحانه ساده شود. میزان تشکیلات و تسهیلات مهمانپذیرها، بازتابی از نیازها و سلیقه های مختلف مسافران و پویایی این بازار است. مسئولان مراکز اقامتی این واقعیت را دریافته اند که استفاده از امکانات هتل یا مهمانسرا به عنوان انگیزه اصلی سفر به یک مقصد تلقی نمیشود و از این لحاظ تأمین مکان به عنوان یک تقاضا در درجه دوم قرار میگیرد، ولی زمانی که امکانات سکونت خاص یا منحصر به فرد بوده و یا دارای شرایط نامطلوبی باشد، می‌توان استثنا قائل شد.
تحقیقات نشان میدهد: در سال های اخیر حجم ورود گردشگران خارجی و تعداد نفر- شب اقامت در هتل های درجه بندی شده با رشد قابل توجهی مواجه بوده است و این درحالی است که میانگین مدت اقامت کاهش یافته است. علت کاهش میانگین مدت اقامت ممکن است آن باشد که ترکیب بازار از گردشگران کشورهای دوردست که معمولاً بیشتر اقامت می‌کنند، به گردشگران خارجی منطقه ای تغییر یافته که معمولاً دوره اقامت آنها کوتاه تر است و طالب تسهیلات و خدمات سطح بالاتری نیز هستند.
ارائه فناوری پیشرفته به‌منظور امکان ذخیره اتاق و تختخواب برای مسافران، اجرای سیاست های تشویقی، عرضه محصولات با کیفیت بالا، ایجاد راه های دسترسی مناسب، تقویت نیروی انسانی، انجام تحقیقات به‌منظور بررسی نگرش گردشگران نسبت به کیفیت خدمات مراکز اقامتی و... به عنوان ابزار مهمی به‌منظور بهبود خدمات و تسهیلات در مراکز اقامتی مطرح است. استاندارد خدمات را می‌توان توسط برگزاری سمینارهای آموزشی برای صاحبان هتل ها در خصوص اهمیت مدیریت حرفه ای، همکاری با شرکت های بین المللی مدیریت هتل و اعمال کنترل از سوی سازمان های مرتبط ارتقا داد.
7. اطلاع رسانی بومی در خصوص اهمیت نقش گردشگری در اقتصاد کشور: تبلیغات و اطلاع رسانی داخلی بیشتر جنبه آموزشی دارد و در واقع ایجاد نوعی نگرش در مورد سیاحت گردشگران در کشور است. در اینجا مقصود، راهنمایی مردم در مورد چگونگی رفتار با سیاحان خارجی و لزوم توجه مردم به اهمیت ابعاد اقتصادی و فرهنگی کشور و فوایدی است که از جذب گردشگران خارجی عاید کشور می‌شود. کمک و راهنمایی مهمانان خارجی و مهمان نوازی در حد شرع و عرف از سنن ایرانیان است و با استفاده از برنامه های رادیویی و تلویزیونی، نشر کتابچه ها و بروشورها و رسانه های همگانی دیگر، این موارد می‌تواند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مردم و کسانی که به نحوی با گردشگران سروکار دارند، تفهیم شود. آگاه سازی جامعه در مورد مزایای اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی استراتژی های گردشگری پایدار کشور و ایجاد تصور عمومی مطلوب در آنها با استفاده از برنامه های علمی مناسب از طریق رسانه ها در واقع نوعی کار فرهنگی است، به‌خصوص برای بخشی از مردم که از سطح سواد پایین تری برخوردارند.
ادامه دارد .....
