مناظره دو گفتمان 6

مناظره دکتر درخشان و دکتر غنی نژاد در نخستین هفته اردیبهشت 1402 بحث و نظر زیاد و متنوعی در جامعه ایجاد کرد. از همه مهمتر شاید این مناظره از این جهت حائز اهمیت باشد که چنین مناظره ای با حضور همین اساتید در سال 1387 نیمه تمام ماند! و یکی از طرف مناظره در اعتراض به روند حاکم بر مدیریت گفنگو و مناظره صحنه را ترک کرد!!

مرور برخی مباحث و انتقادات مطرح شده در اینجا خالی از لطف نیست:

توکلی «پارادوکس  آزادی در لیبرالسم اقتصادی» را عنوان بحث خود انتخاب کرده است؛

 دکتر غنی نژاد در مناظره با دکتر درخشان، آزادی را تقدیس کرد و به عرش برد، ولی سوال، آزادی از چه چیزی مطلوب است ؟

 ❇️آمارتیا سن یکی از فیلسوفان اقتصادی معاصر  تلاش می کند در کتاب توسعه به مثابه آزادی (development as freedom) بین عقل و میل آشتی برقرار کند. وی می‌گوید توسعه یعنی افراد آزاد باشند که راهی که بر آن دلیل دارند را دنبال کنند.

❇️ تحلیل او وظیفه گرایانه کانتی است و تلاش کرده بین عقل گرایی و لیبرالیسم آشتی برقرار کند. او به شدت مطلوبیت گرایی غالب در اقتصاد را نقد می کند و از  انسان اقتصادی آن با عنوان عاقل دیوانه (rational fool) یاد می‌کند

✳️ ولی تلاش سن با رویکرد غالب در اقتصاد که اقتصاد و توسعه را میل-محور تعریف می کنند متفاوت است. علاوه بر اینکه تلاش سن هم به خاطر رویکرد الحادی اش به نتیجه نمی رسد و در نهایت او هم به امیال انسان تن می دهد. باز هم آزادی یعنی تبعیت از امیال نفسانی.

❇️عقبه اقتصاد متعارف به رویکرد میل محور امثال هیوم  و سپس بنتام  بر می‌گردد که بر اساس آن کاری درست است که امیال و لذت انسان را بیشینه کند، در این قضاوت جایی برای خدا و جهان‌بینی الهی وجود ندارد، دلیل هم در چارچوب تنگ مادی‌گرایی اسیر می شود.

❇️ در چارچوب تفکر اقتصاد لیبرالی، آزادی در نهایت به ورطه آزادی امیال می غلطد، در حالی که در رویکرد اسلامی آزادی واقعی یعنی رهایی از هوا و هوس و تبعیت از فطرت الهی، در این چارچوب بالاترین آزادی می‌شود آزادی معنوی (رک به مباحث شهید صدر و مطهری در مورد آزادی واقعی و  معنوی)

️