جامعه شناسی توسعه
توسعه اقتصادی – اجتماعی ایران، دوران پهلوی اول و دوم
در دوره پادشاهی پهلوی، گروهی بر باوراند که راه و روش سرمایه داری مناسب ترین نظام برای جامعه و اقتصاد ایران است. بنابراین با طرح همکاری و طلب مساعدت ها می توان از تجربه جوامع سرمایه داری بهره جست و ساختار اقتصادی ایران را در جهت اقتصاد کالایی و پیشرفته پیش برد. ضعف بنیادی نظریه ها و الگوهای نوسازی و توسعه با رویکرد سرمایه داری در مورد برنامه توسعه ایران را می توان چنین خلاصه کرد:
به ساختارهای بنیادین و شکل دهنده نظام اقتصادی-اجتماعی ایران و چگونگی شکل گیری آن بهای اندکی داده شده است. با ضرورت ها و خواست های جامعه برخوردی غیر واقع بینانه شده است. منابع و امکانات داخلی به درستی ارزیابی نشده است.
الگوهای توسعه و نوسازی بیشتر در جهت منافع ، خواست ها و نیازهای جوامعه سرمایه داری غرب شکل گرفته است. مدیریت سیاسی با قلع و قمع کردن مخالفان سیاسی، قومی و مذهبی توانست به این امر مهم و خواست اقتصاد جهانی دست یابد. تشکیل ارتش منظم و مطیع به این امر کمک شایانی کرد. به طور کلی اقتصاد ایران در این دوره با توجه به زمینه و شرایط داخلی و خارجی تحت تاثیر سه عامل بنیادی یعنی درآمد نفت، دولت مقتدر و سرمایه داران تازه به دوران رسیده، قرار گرفت.نفت توسط شرکت انگلیس ایران استخراج شد. دولت مستبد با مساعدت و حمایت انگلیس روی کار آمد
سرمایه داری تازه بعد دوران رسیده توسط سرمایه داری پیرامونی پی ریزی شد. اقتصاد ایران پس از گذشت یک دهه از انقلاب سفید کاملا به صورت یکی از اقمار اقتصاد جهانی در آمد و دروازه های ناگشوده اقتصادی ایران از دورافتاده ترین روستاها تا پایتخت به روی بازار جهانی گشوده شد. بخش های کشاورزی صنعتی و خدماتی دگرگون شده و توسعه وسیع یافتند و روابط و مناسبات سرمایه داری در اعماق جامعه رخنه کرد. افزایش غیر مترقبه درآمد نفت از دهه پنجاه به بعد به مدیریت سیاسی و برنامه های جاه طلبانه صنعتی ، کشاورزی و خدماتی آن قدرت فوق العاده ای بخشید و آهنگ رشد اقتصادی را در سطح بالایی قرار داد. از اواسط دهه پنجاه رشد و توسعه اقتصادی ناموزون، ناهماهنگ و دگرگونی سرسام آور بخش های اقتصادی چهره نامطلوب خود را نشان داد. به این معنا که رشد سریع و ناموزون بخش های اقتصادی ایران ، که بیشتر تحت تاثیر خواست ها ، نیازها و الگوهای اقتصاد جهانی قرار گرفته بود، پس از یک دوره شکوفایی در برخورد با اولین موانع و نوسانات اقتصاد جهانی آسیب دید و دیوارهای طلائی آن یکی پس از دیگری فرو ریخت و توام با برخی عوامل دیگر زمینه ای برای بروز نارضایتی داخلی فراهم شد.
