تسلیت...

به مناسبت فاجعه ساختمان پلاسکو
 در اینجا باید میان عصر قدیم و عصر مدرن تفاوت قائل شویم. در عصر قدیم فاجعه های طبیعی را نشانه «قهر خداوند» می دانستند. آنان در پس چنین رخدادی معصیت خود را مشاهده می کردند و آنان که پس از فاجعه زنده می ماندند «شر» اندرون خود را به چیزی بیرونی فرا نمی افکندند- نمی توانستند فرا افکنند- بلکه به این «شر» از نو واقف می شدند و احساس گناه می کردند. بیهوده نبود که در عصر قدیم از پی هر فاجعه طبیعی این حس در آدمیان بیدار می شد و آنان را به تزکیه نفس و برائت از معصیت وامی داشت. اما با ظهور تکنولوژی در عصر جدید این حس گناه از میان رفت. زیرا که انسان دریافت که می تواند به کمک تکنولوژی از پس شدیدترین فاجعه های طبیعی برآید. اکنون دیگر در صورت بروز چنین رخدادی آدمیان در پس آن نه «خشم خداوند» بلکه عدم کارایی بوروکرات ها و تکنوکرات های دولتی را مشاهده می کنند.

  در زمانه ما از دست رفتن حس گناه همان سببی است که در پس بی معنا شدن فاجعه های طبیعی نهفته است. فروپاشی زبان و سردرگمی اخلاقی و عاطفی ما نیز سبب دیگری ندارد. زمانی که «واقعه» رخ می دهد و گرم است ما- همه ما از استاد و دانشجوی دانشگاه گرفته تا خبرنگار روزنامه و رادیو و تلویزیون- چیزهایی را زیر لب من ومن می کنیم که چندان معنایی ندارند، اما قصد ما آن است که «عمق فاجعه» را «نشان» دهیم و امید ما آن است که دیگری نیز منظور ما را حس کند. این تته پته کردن ها مرکب از الفاظی گنگ و توخالی و پوچ و کلیشه ای اند، چیز دیگر «نمی توانند» باشد.
اما در عصر رسانه بعد از آنکه دو روزی «عمق فاجعه» را من ومن کردیم، آن را مبدل به خبری پرشکوه می کنیم، که اوج عاطفی آن کمک هموطنان و اوج عقلی آن مصاحبه با چند متخصص فاجعه است که دیگر هر کودکی حرف های آنان را از حفظ می داند. بعد با کلیشه نرسیدن ... به دست آسیب دیده ها و گم و گور شدن تجهیزات و ساختن جوک درباره «عمق فاجعه» مهیای فراموش کردن آن می شویم، بعد آن را فراموش می کنیم.

تئودور آدورنو نوشت که بعد از آشویتس هر نوع سخن گفتن درباره فرهنگ کار مهمل یا « آشغالی» بیش نیست و در جای دیگر گفت که باید در برابر فاجعه سکوت کرد اما نباید آن را به فراموشی سپرد، باید خاطره آن را زنده نگه داشت و در جایی دیگر گفت که فلسفه معاصر ناگزیر است که با کلمات آت و آشغال گونه باقی مانده از ویرانه های متافیزیک سرکند. فلسفه تکنولوژی آدورنو که مبنای آن مقوله شی وارگی است سویه های تاریک عقل معاصر را آشکار می سازد، عقلی که وی ردپای آن را تا یونانیان دوره هومر پی می گیرد.
  از نظر آدورنو شی وارگی کامل فراموش کردن شی واره شدن است. از نظر او ما در عصری فراموشکار زندگی می کنیم که منشاء فاجعه ها را از یاد برده است و مدام حرافی می کند و از سویه دهشتبار تکنولوژی یا کالای زیبا شده غافل است.
بخشی از سخنرانی دکتر یوسف اباذری با عنوان ما و زلزله بم