تمدن اسلامی چیست و چه مولفه هایی دارد؟

دکتر خسرو پناه تمدن اسلامی را چنین تبیین می کنند: « تمدن اسلامی مجموعه‌ی دستاوردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مسلمانان است.
🔸 تمدن اسلامی واقعیتی است که در مقاطعی از تاریخ، از جمله قرن سوم تا ششم و همچنین قرن نهم تا یازدهم تحقق پیدا کرده است. تمدن اسلامی مؤلفه‌هایی دارد که یکی از آن‌ها عقلانیت و فلسفه و دیگری علم و دانش است؛ اعم از علوم طبیعی، علوم انسانی، مهندسی و پزشکی.

🔸 مؤلفه‌ی دیگر تمدن اسلامی تحقق سلامت و بهداشت عمومی در جامعه و مؤلفه‌ی دیگر اخلاق و معنویت است. منظورم از اخلاق و معنویت، دانش اخلاق نیست؛ بلکه آن رفتار اخلاقی است که از مردم نشأت می‌گیرد.

🔸 مؤلفه‌های‌ دیگری هم می‌توان برای تمدن ذکر کرد که من در جلد سوم کتاب تمدن نوین اسلامی  به تفصیل به آن‌ها پرداخته‌ام.

🔸 به هر حال، این مؤلفه‌ها در دوره‌هایی از اسلام وجود داشته و شدت آن کم و زیاد شده است. اگر بخواهیم تعریفی برای تمدن اسلامی ذکر کنیم، باید بگوییم مجموعه‌ی نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای بشری است که با مبانی و رویکرد اسلامی تحقق پیدا می‌کند.
 
🔸 به نظر من، تمدن یک معنای عام دارد که فرهنگ جزئی از آن است. یعنی تمدن مجموعه‌ی دستاوردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بشری است.

🔸 اگر این تعریف را بپذیریم، آنگاه تفاوت تمدن‌ها در مبانی، رویکردها و اهداف باعث می‌شود که انواع مختلفی برای تمدن در نظر بگیریم و از آن به تمدن اسلامی و غیراسلامی تعبیر کنیم.

🔸 بنابراین، می‌توان گفت تمدن اسلامی مجموعه‌ی دستاوردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مسلمانان است که با مبانی اسلامی، اهداف اسلامی و رویکرد اسلامی تحقق پیدا کرده است. این امر را می‌توان در دانش هنر، معماری و همچنین صنعت معماری در تاریخ اسلام مشاهده کرد».